Festungsfront OWB - odcinek południowy
|

|
|
 |
Mapa (1) odcinka - stan na 1939(44) |
|
Mapa (2) odcinka - stan na 1939(44) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Długą, ok. 80 kilometrową linię
fortyfikacji MRU dzieli się na trzy odcinki, Północny, Centralny i Południowy.
Każdy z nich jest różny pod względem charakterystyki geograficznej,
znaczenia wojskowego i nasycenia obiektami fortyfikacyjnymi. Ich granice są też
właściwie płynne zależnie od przyjętych kryteriów przesuwa się je w
tę lub tamtą stronę o kilka schronów. |
Uwaga:
W
pierwotnym planie FFOWB schrony bojowe miały być skupione w
grupach warownych których rdzeniem miały być potężne A werki.
Nigdy jednak nie doszło do ukończenia pozycji i budowy
wszystkich schronów tak by GW zaistniały w pierwotnej swej
formie. Dzisiejsze nazwy grup warownych pochodzą z 1944 roku gdy
to gorączkowo przygotowywano obronę. |
|
Odcinek południowy OWB pozbawiony jest większych wzniesień i
dominuje na nim krajobraz nizinny, czym bliżej Odry tym bardziej
płasko. Ale podobnie jak część północna Frontu
Ufortyfikowanego pełno jest tutaj różnego rodzaju przeszkód
wodnych od jezior po strumienie i rzeczki. Oczywiście z jednej strony ułatwiało to obronę odcinka, łatwiej jest
przecież bronić się mając na przedpolu szerokie i zabagnione
doliny kanałów fortyfikacyjnych i jezior. Z drugiej jednak
strony powodowało problemy z rozbudową obiektów do dwóch
kondygnacji (a stało się to standardem na odcinku centralnym) co
spowodowało m.in. podzielenie schronów na dwie
jednokondygnacyjne części (np w Ołoboku), zmuszało projektantów do
zapewnienia odpowiedniej liczby przepraw w postaci mostów
fortecznych oraz powodowało konieczność budowy skomplikowanych
jazów. To właśnie na Odcinku Południowym możemy podziwiać większość
wybudowanych na OWB jazów. Budowle te konieczne były do
spiętrzenia cieków wodnych tak aby stały się one dodatkową
zaporą dla nieprzyjaciela. Każdy taki jaz czy most forteczny
musiał być osłaniany przez zespół schronów bojowych. Część
z nich budowana była jeszcze jako Linia Niesłysz - Obra (obiekty
MG und Pak Unterstand o odporności C oraz MG Stand o odporności B1) w późniejszym
czasie niektóre z nich wzmocnione zostały dodatkowymi B werkami.
W newralgicznych miejscach obrony np. na załamaniach kanałów
miano wybudować dodatkowe panzerwerki. Nigdy jednak Odcinek
Południowy nie doczekał się poważniejszej rozbudowy, a przecież
i tu miały powstać baterie pancerne i A werki. Do czasu
wstrzymania budowy w 1938 roku zbudowano zaledwie kilka
prawdziwych B werków.
Gro schronów tego odcinka to słabe "Hindenburgi" i ich
mutacje oraz schrony o odporności B1, podobne do tych budowanych
na Wale Pomorskim (Werkgruppe Lietzmann) oraz schrony B1 wyposażone
w kopułę 6-strzelnicową zbudowane dla wypełnienia pustych
odcinków pozycji już po zaniechaniu budowy Frontu
Ufortyfikowanego. Ogólnie na tym odcinku stanęło (od Lubrzy, na
północy, do Odry na południu) 7szt MGuPakUnt.
(część obiektów podwójnych tzn. jeden mieścił schron dla
armaty p.panc i obsługi a drugi był wyposażony w strzelnice dla
ckm - jedną lub dwie), 10 schronów B1 (w tym 3 MG Stand bez kopuł
pancernych) i tylko 9 B werków. Daje to razem 26 obiektów. Nie
powstały tu większe grupy schronów a jedyny większy
zespół GW Lietzmann w Mostkach posiadał tylko 1 B werk, Pz.W.669 i to jeszcze z linii Niesłysz Obra
oraz 3 lżejsze schrony B1 i B1/B. Odrębną sprawą były obiekty hydrotechniczne, których akurat w
tym rejonie nie brakuje, co wcale nie dziwi jako że zalewy miały
być głównymi przeszkodami w tym rejonie. Poczynając od jazów, których jest aż
11 (ze sztandarowym obiektem 602 w Ołoboku nakrytym schronem o
odporności A1) poprzez system taktycznych kanałów fortecznych łączących
poszczególne zbiorniki wodne (podobnych jak na odcinku północnym
i centralnym) do przesuwnych mostów fortecznych, których
zbudowano tu aż 6szt. |
Najciekawsze
obiekty |
|
GW Lietzmann |
|
|
|
Plan GW
Lietzmann |
|
|
|
Schrony tej grupy warownej zbudowano w miejscowości Mostki
(Möstken)
w 1935 roku. Przecinająca Mostki droga A2 oraz linia kolejowa była
i jest ważnym szlakiem komunikacyjnym wschód - zachód
łączącym Poznań z Berlinem. Biorąc to pod uwagę niemieccy
planiści już na etapie wzmacniania zapór
Linii Niesłysz Obra potraktowali to miejsce priorytetowo
projektując tu zespół aż 4 schronów bojowych, co na ten okres
budowy OWB było wyjątkiem. Poza schronami bojowymi pozycję od
strony ataku wzmacniała linia kanałów taktycznych, od południa
Kanał 701 łączący się z jeziorem Niesłysz, oraz Kanał 702.
Głównym zadaniem schronów GW Lietzmann to obrona szosy A2 oraz
luki między kanałami taktycznymi. GW
Lietzmann składa się z 4 schronów i co ciekawe mamy tu do
obejrzenia aż trzy ich typy (a na dobrą sprawę właściwie
cztery). Na taką obfitość wpływ miało przede wszystkim to że
w 1935 r nie było jeszcze spójnego projektu całego frontu
ufortyfikowanego stąd też brak standardowych projektów schronów,
tzw. B werków z których znany jest MRU oraz to że każdy schron
miał inne zadania do spełnienia. Tak więc w Mostkach powstały
dwa schrony o odporności B1 MG Schartenstand (MG Stand) czyli schrony
bojowe dla ckm-ów ale bez kopuł pancernych, jeden schron B1 z
kopułą 3-strzelnicową i jeden B-werk z kopułami 3 i
6-strzelnicową i garażem dla armaty p.panc.
|
Przegląd schronów GW
proponuje zacząć od Pz.W.668 (508 wg numeracji Linii Niesłysz
Obra) jednokondygnacyjnego schronu wysuniętego
najdalej na południe. Znajduje się on przy drodze do Przełaz i
miał za zadanie bronić grobli przez kanał taktyczny nr 701 i
drogi biegnącej na zapole pozycji. Zbudowano go tylko w odporności B1 choć już
z uzbrojeniem w kopule pancernej 3P7 i w kazamacie flankującej z
płytą pancerną 10P7(?). Choć ze względu na zastosowanie kopuły
pancernej nazywa się
go panzerwerkiem schron ten był budowlą pośrednią między MG
Schartenstand (uzbrojenie za płytami pancernymi) a właściwymi B
werkami gdzie uzbrojenie umieszczano w kopułach pancernych.
Dzisiaj ze schronu niewiele pozostało, poza częścią ścian i
stropów wysadzeniu uległ cały obiekt wraz z kopułą pancerną
i blokiem wejściowym. Zachował się tylko dziwnym zrządzeniem
losu dzwon obserwacyjny 9P7. Obiekt jest łatwo dostępny choć mało czytelny.
|
 |
 |
 |
 |
Pz.W.668
- dzwon 9P7 |
Pz.W.669
- blok wejściowy |
Pz.W.669
- kopuła 20P7 |
Pz.W.669
- kopuła 2P7 |
|
|
|
Konstrukcje |
Najważniejszym schronem GW był niewątpliwie
Pz.W. 669 (509).
Zbudowany na wzgórku tuż przy szosie A2 (dosłownie kilka metrów
od niej i dziś doskonale z niej widoczny) miał za zadanie
blokować ją ogniem ckm ze swoich kopuł pancernych oraz ogniem z
armaty p.panc. wytaczanej na pozycję polową. Pz.W. ten jest
typowym przedstawicielem B werków z tamtego okresu ( inny podobny
to 775 w Wysokiej) w którym umieszczono schron dla polowej armaty
p.panc. W późniejszych projektach armaty takie miano umieszczać
w wieżach pancernych lub kazamatach w schronach bezpośrednio połączonych
z dziełem głównym. Obecnie schron jest częściowo wysadzony
(garaż dla armaty p.panc.) i pozbawiony kopuł pancernych oraz płyty
7P7, które wycięto skrzętnie palnikiem. Dolna kondygnacja jest
częściowo zalana. Jednak z powodu łatwej dostępności warty
jest zwiedzenia tym bardziej że w tym schronie znajdują się
ciekawe wzmocnienia betonowe kopuł pancernych podobnie jak np. w
Pz.W. 720 GW Gneisenau.
|
 |
 |
 |
|
Pz.W.669 - wnętrze |
MG
Stand 671 - przedpole |
MG
Stand 671 - kazamata |
MG
Stand 671 - napisy |
|
|
|
Konstrukcje |
Pozostałe
schrony GW wybudowano nad kanałem taktycznym 702 .Oba schrony to jedne z ciekawszych budowli
OWB. Jednokondygnacyjny MG Stand 670 (510) zbudowano wśród
zabudowań wsi i był maskowany na budynek gospodarczy na co
wskazują zachowane listwy drewniane do których były mocowane
deski. Schron był typem podobnym do budowanych w tym okresie na
Wale Pomorskim, dwusektorowy z uzbrojeniem 2xMG08 umieszczonym za
płytami pancernymi 7P7 i punktem obserwacyjnym z dzwonem 9P7.
Posiadał też spore zaplecze, 7 pomieszczeń poza bojowymi. W
pobliżu ukryta była w garażu drewnianym armata p.panc używana
na pozycji polowej. Zadaniem schronu było ryglowanie ogniem ckm i
armaty p.panc. szosy A2 oraz zakończenia kanału taktycznego. Po wojnie schron
został częściowo wysadzony, zachowała się tylko część
socjalna i blok wejściowy zniszczeniu uległy elementy pancerne. Usytuowany między kanałem a nasypem kolejowym dwusektorowy
MG
Stand 671(511) bronił północnego zakończenia kanału 702. Schron
choć bardzo podobny do opisywanego poprzedniego ma kilka
ciekawych rozwiązań które warto zobaczyć. Przede wszystkim główne
uzbrojenie znajdowało się nie za płytami pancernymi lecz w
kazamatach pancernych typu 5P7 gdzie czołową płytę pancerną
uzupełniono pancernym stropem. Skutkowało to niezwykle niską
sylwetką schronu który będąc częściowo zagłębiony w ziemi
był prawie niewidoczny. Między izbami bojowymi umieszczono dzwon
obserwacyjny 9P7. Ciekawie rozwiązano tu blok wejściowy, który
można było kontrolowanie wysadzić w razie zagrożenia zdobycia
schronu przez nieprzyjaciela. Służyły do tego specjalne nisze (Sprengnische)
na materiał wybuchowy. Do dzisiaj zachowały się oryginalne
napisy eksploatacyjne oraz część kazamaty pancernej i dzwonu
obserwacyjnego. Schron nie został wysadzony. Znajduje się
obecnie na terenie prywatnym.
|
 |
 |
 |
|
MG
Stand 670 - blok wejściowy |
Pz.W.677
- blok wejściowy |
Pz.W.677
- kopuła 35P8 |
|
|
|
|
Konstrukcje |
Na północ od GW
Lietzmann znajduje się jeszcze jeden schron, który zamyka od północy, już poza linią nasypu
kolejowego, obronę tego odcinka. W nasypie znajduje się zresztą
specjalny tunel dla utrzymania łączności między transzejami.
Pz.W.677 zbudowano już po wstrzymaniu budowy OWB i był to
typowy obiekt B1 z kopułą 6 strzelnicową jakich kilkanaście
wybudowano w latach 1938/39 aby doprowadzić pozycję do jakiej
takiej gotowości bojowej. Schrony te budowano tam gdzie nie zdążono
z rozbudową pozycji a puste odcinki należało jakoś
umocnić. W odróżnieniu od podobnych obiektów na północy
gdzie powojenne "sproszkowanie" schronów jest miejscami prawie
zupełne Pz.W.677 jest dobrze zachowany. Nie został
wysadzony choć kopuła pancerna nie dotrwała do naszych czasów
w całości, zapewne w latach 50 tych wycięto ją na złom choć betonowe wzmocnienie ocaliło jej część. Brak
też oczywiście wyposażenia ale to jest już normą. Dziwi trochę
obetonowanie kopuły, które poza uodpornieniem na ostrzał płaskotorowej
artylerii powodowało brak możliwości
prowadzenia ognia okrężnego. Bardzo duże martwe pole ostrzału przy braku
wsparcia innych schronów mogących prowadzić
ogień osłonowy, (zadanie to powierzono małym
schronom Rs58c Ringstand) powodowało że schron ten mógł
być w 1945 roku raczej tylko schronem biernym.
|
Inne obiekty |
|
Poza schronami skupionymi w grupach warownych istniało
wiele pojedynczych obiektów zbudowanych dla osłony dróg i
jazów. Jednym z nich jest Pz.W.657 (507) zbudowany
w Ołoboku dla obrony jazu 602 i kanału wiodącego do jeziora
Niesłysz. Jednokondygnacyjny schron z kopułą 3 i 6 strzelnicową
tym razem pozbawiony był garażu dla działa lecz nie wpłynęło
to w znaczący sposób na powiększenie przestrzeni wewnętrznej.
Blok wejściowy wyposażono w dwa wejścia oraz standardową w
tych obiektach kazamatę z płytą 7P7 nie osłoniętą jeszcze
jak w późniejszych konstrukcjach okapem. Schron dotrwał do
naszych czasów prawie nie zniszczony choć oczywiście ograbiony
z całego wyposażenia i pozbawiony elementów pancernych, płyt i
kopuł. W Ołoboku ponadto znajdują się ruiny pięciu małych
obiektów Linni Niesłysz Obra. Przy jazie 602 i moście
K602 dwa schrony Doppel MG Stand i Pak Unterstand taki
sam zespół prz moście K603 oraz jeden klasyczny
dwukondygnacyjny Hindenburg Stand, wszystkie one zostały
wysadzone i poważnie zniszczone. Innymi ciekawymi i
łatwo dostępnymi schronami są dwa obiekty w pobliżu
skrzyżowania dróg Skąpe-Rokietnica-Miedzylesie. Istnienie
tam ważnego skrzyżowania z mostem przesuwnym 611 i jazu z
nim sprzężonego spowodowało konieczność budowy obiektu
osłonowego. W lesie naprzeciwko mostu zbudowano Pz.W.625(504)
typowy B werk Linii
Niesłysz Obra (inne podobne to 775, 669) Ten
dwukondygnacyjny werk wyposażony był w jedną kopułę 3
strzelnicową do ognia czołowego, jedną 6 strzelnicową i
kazamatę obrony wejścia. Nie miał on charakterystycznych
dla późniejszych obiektów moździerza maszynowego M19 i
miotacza ognia. W schronie znajdowało się ukrycie dla
armaty p.panc. wytaczanej na pozycję polową. Schron
niestety został pozbawiony pancerzy choć nie ucierpiał za
mocno, ocalały nawet kolorowe opisy instalacji.
|
 |
 |
 |
 |
MGu Pak 653 - Ołobok |
MG 656 - Ołobok (w tle jaz 602
z mostem przesuwnym) |
Pz.W.625
- blok wejściowy |
Pz.W.625
- napisy |
|
|
|
Konstrukcje |
Nieco bardziej na południe osłonięty od wschodu zalewem
znajduje się Pz.W.623. Zbudowany już w okresie
rozbudowy pozycji FFOWB jest znacznie większy i lepiej
uzbrojony od swojego sąsiada. Jest to typowy schron
jednokondygnacyjny wyposażony w kopuły 3 i 6 strzelnicową,
moździerz M19, kazamatę obrony wejścia i dzwon
obserwacyjny. Nie zastosowano w tym schronie miotacza ognia
do obrony bezpośredniej. Jego zadaniem była obrona ważnego
jazu Nr 609, który zapewnić miał takie spiętrzenie wody
aby możliwe było połączenie jeziora Cibórz z rzeczką Ołobok
i systemem zalewów. Co ciekawe dwa jazy na południe od 609
nie mają już tak dobrej osłony, prawdopodobnie nie
wybudowano tam planowanych B werków zadowalając się
lekkim schronem B1 z kopułą 6 strzelnicową przy jazie
614, pozostawiając jaz 610 nie broniony. Schron 623 jest
dobrze zachowany choć pozbawiono go większości pancerzy
(zachowała się tylko płyta 7P7 i podbudowa-szyb kopuły
34P8 moździerza M19). Wszystkie pomieszczenia są czytelnie
i niezbyt zniszczone, warto tez zobaczyć pobliski jaz 609,
610 i system zalewów.
|
 |

|
|
|
Pz.W.623
- blok wejściowy |
Pz.W.623
- szyb kopuły 34P7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Odcinek Południowy - schrony zbudowane do 1939
r |
|
Typ |
Nr |
Uzbrojenie główne |
Lokaliz. |
Linia. |
Pz.W. |
694 |
2xMG34, 1xMG08(K), 1xMG08(KF), 1xPak 35/36 |
Lubrza |
N-O(513) |
Pz.W. |
693 |
2xMG34 |
Lubrza |
OWB |
MG |
691 |
1xMG08(K), 1xMG08(K) |
N.Wioska |
N-O(512) |
P |
691 |
1xPak 35/36 |
N.Wioska |
N-O(512) |
Pz.W. |
677 |
2xMG34 |
Mostki |
OWB |
MG |
671 |
1xMG08(K), 1xMG08(K) |
Mostki |
N-O(511) |
MG |
670 |
1xMG08(K), 1xMG08(K) |
Moski |
N-O(510) |
Pz.W. |
669 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(KF), 1xPak 35/36 |
Mostki |
N-O(509) |
Pz.W. |
668 |
1xMG08, 1xMG08(K) |
Mostki |
N-O(508) |
Pz.W. |
657 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(KF) |
Ołobok |
N-O(507) |
MG |
656 |
1xMG08(K), 1xMG08(K) |
Ołobok |
N-O(507) |
P |
656 |
1xPak 35/36 |
Ołobok |
N-O(507) |
MG
|
655
|
1xMG08(K), 1xMG08(K) |
Ołobok |
N-O(506) |
P
|
655
|
1xPak 35/36 |
Ołobok |
N-O(506) |
MGuP
|
653
|
1xMG08(K), 1xPak 35/36 |
Ołobok |
N-O(505) |
Pz.W.
|
646
|
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, (projekt Pak K?) |
Rokietnica |
OWB |
Pz.W. |
642 |
2xMG34 |
Skąpe |
OWB |
Pz.W. |
633 |
2xMG34, 1xMG08(KF), (projekt Pak K?) |
Skąpe |
OWB |
Pz.W. |
630 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(K), 1xMG08(KF), M19 |
Skąpe |
OWB |
Pz.W. |
625 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG34(KF), 1xPak 35/36 |
Międzyles. |
N-O(504) |
Pz.W. |
623 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG34(KF), M19 |
Cibórz |
OWB |
Pz.W. |
612 |
2xMG34 |
rz.Ołobok |
OWB |
MGuP |
607 |
1xMG08(K), 1xPak 35/36 |
Przetoczn. |
N-O(503) |
MGuP |
605 |
1xMG08(K), 1xPak 35/36 |
Przetoczn. |
N-O(502) |
Pz.W. |
601 |
2xMG34 |
Przetoczn. |
OWB |
Pz.W. |
598 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(K), 1xMG08(KF), M19 |
rz.Ołobok |
OWB |
Pz.W. |
594 |
2XMG34 |
rz.Ołobok |
OWB |
Pz.W. |
593 |
2xMG34 |
rz.Ołobok |
OWB |
Pz.W. |
589 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW |
rz.Ołobok |
OWB |
MGuP |
587 |
1xMG08(K), 1xPak 35/36 |
Nietkowice |
N-O(501) |
|
|
|
|
|
|
|
Razem - 30 schronów |
|
|
|
|
W projekcie - 100(?)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
MG - schron dla km, Pz.W.
- schron odporność B, Pz.T. -schron artylerii wieżowej, Pz.B.
- bateria pancerna, PAK - kazamata dla armaty p.panc, P
- schron dla armaty p.panc, MGuP - schron dla km i armaty
p.panc., KF - kazamata flankująca i obrony wejścia, K -
kazamata, PakT
- armata w wieży obrotowej, PakK - armata w kazamacie, Pak
35/36 - armata polowa, MG08
- ckm, MG34 - ckm, M19 - granatnik, FW -
miotacz ognia |
N-O - Niesłysz Obra,
(XXX) - nr schronu wg numeracji Niesłysz Obra, OWB -
Festungsfront, |
|
|
|
|
|
Następna odcinek? |
Obiekty: |
|
|
[ Back ] [ Next ]
|
|
|
| |
|