|
|
Konstrukcje 
|
|
|
|
|
| Infrastruktura
budowlana Odcinek Centralny |
|
System podziemny - stan
aktualny*** |
| |
|
|
|
|
Na całej linii
umocnień MRU zostało zbudowanych wiele obiektów, od względnie
prostych schronów o odporności C ( MG-Stand )poprzez średnie schrony Linii Niesłysz-Obra
( B1/B) do średnich B werków. W planach były jeszcze większe schrony o
odporności A, przede wszystkim baterie pancerne uzbrojone w haubice i armaty
A werki z różnorodnym
uzbrojeniem od karabinów maszynowych po lekkie haubice i armaty w kazamatach pancernych
i wieżach. Rozległe i nigdy
niedokończone systemy podziemnych koszar, magazynów, stacji kolejek i tuneli
szlakowych do dziś są uważane za największy tego typu kompleks w Europie.
Skomplikowany system hydrotechniczny miał utrzymać na wypadek wojny
rozlewiska i utrudnić przeciwnikowi natarcie a składał się z dużej liczby
jazów,
zapór, tam oraz sztucznych kanałów. Na przeszkodach wodnych w miejscach przecięcia
ich z głównymi drogami zostały wybudowane specjalne mosty forteczne przystosowane do
szybkiej likwidacji oraz co ważne przywracania przeprawy przez obrócenie bądź przesunięcie przęsła. Większość
z tych obiektów została zrealizowana w czasie 3 lat trwania budowy Frontu
Ufortyfikowanego.
|
Schrony 
|
|
|
|
|
|
|
MG
u.Pak 743
|
Pz.W.875
|
Pz.W.778
|
Pz.W.717
|
|
(Hindenburg Stand)
|
(B werk linii Niesłysz Obra)
|
(B werk linii Niesłysz Obra)
|
(B werk standardowy)
|
|
|
|
|
[więcej zdjęć]
|
|
Wczesne schrony
budowane w linii zapór Niesłysz - Obra miały niewielką odporność
a ich wyposażenie przedstawiało wiele do życzenia. Początkowo
budowano dwukondygnacyjne (lub jednokondygnacyjne) MG und Pak Unterstand inaczej zwane Hindenburg
Stand o odporności C, ściany miały tam tylko 0,6m dolna
kondygnacja zbudowana była z cegły fortecznej (w latach 30 tych
był to już anachronizm) a płyty pancerne
miały tylko 6cm grubości. W Mostkach zbudowano trochę silniejsze
schrony MG Stand w odporności B1 podobne do masowo budowanych w
tym czasie tego typu obiektów na innych niemieckich liniach
fortyfikacyjnych.
Dopiero w okresie wzmacniania linii zapór Niesłysz - Obra
wznoszono obiekty silniejsze, bardziej nowoczesne i lepiej wyposażone.
Choć część z nich ma jeszcze mieszaną odporność B1/B
są już wyposażone w kopuły 3 i 6 strzelnicowe. Stanowią jakby
przymiarkę do klasycznych dzieł jakie wznosić zaczęto w 1936
roku na FFOWB. Schrony
budowane na linii OWB były jednymi z największych schronów
bojowych (określenie Pz.W. czyli Panzerwerke - budowla pancerna
wprowadzono w 1939 dla obiektów z co najmniej jedną kopułą 6, 3
strzelnicową lub obserwacyjną) fortyfikacji niemieckiej lat międzywojennych. Większość
schronów wybudowanych na pozycji FFOWB to tzw. B werki czyli
obiekty o grubości ścian min. 1,5m wyposażone w silne uzbrojenie
przeciwpiechotne (ckm-y, granatniki, miotacze płomieni) umieszczane za osłonami w postaci kopuł
pancernych, pierścieni pancernych (miotacz ognia) czy płyt pancernych (ckm dla ognia flankującego i obrony
wejścia). Nie stosowano tu właściwie powszechnej w niemieckich budowlach
tego okresu kazamaty do ognia czołowego, osłoniętej płytą
pancerną. Wszystkie schrony zagłębiono w ziemi a uzbrojenie główne
umieszczono w kopułach 3 i 6 strzelnicowych (poza nielicznymi wyjątkami
minimum to 2 kopuły na schron w tym co najmniej jedna kopuła 6
strzelnicowa) zapewniających poza
ogniem na przedpole także bezpośrednią obronę okrężną obiektu.
Schrony wyposażano także w kopuły lub dzwony obserwacyjne dla
obserwatorów piechoty. Większość schronów
pomimo połączenia ich z systemem podziemnym posiadać miała co
najmniej jedno wyjście na zewnątrz przede wszystkim przeznaczone dla
grup przeciwszturmowych (Eingreifgruppe). Poza B
werkami planowano wznieść też obiekty o większej odporności
na ostrzał. Miały by one za zadanie otwierać ogień dopiero po
włamaniu się przeciwnika w głąb pozycji (tzw. milczące werki
o odporności A1), obronę baterii pancernych (np. A
Pz.W.
Nord ) czy też
flankowanie ogniem artylerii kazamatowej i wieżowej linii zapór i wspieranie mniejszych
dzieł pierwszej linii (np. A Pz.W 8). Osobnym rozdziałem są
baterie pancerne, które poza największą odpornością (A) na
ostrzał charakteryzować się miały silnym rozproszeniem, potężne
nie chowane jednodziałowe wieże posadowione miały być każde na osobnym schronie.
Nie zrealizowano jednak nigdy żadnego z ciężkich
dzieł. Tylko zaczątki niektórych w postaci ław fundamentowych
lub pierwszych kondygnacji mogą świadczyć o złożoności
konstrukcji i wielkości tych obiektów. Nie doszło też nigdy do
rozbudowy schronów o będące w planach
kazamaty pancerne i wieże obrotowe z armatami p.panc.
|
|
Więcej na temat konstrukcji schronów FFOWB - typy odporności,
plany, opisy
|
|
|
|
Uzbrojenie
|
|
|
|
|
|
|
50
mm granatnik maszynowy M19*
|
Podajnik
amunicji granatnika M19*
|
Czeska
armata p.panc.Pak K36(t) 4,7cm**
|
MG34
na podstawie fortecznej*
|
|
|
|
|
|
|
Karabiny maszynowe
|
|
Podstawowym
rodzajem broni przeciwpiechotnej był ciężki karabin maszynowy MG34 o
zasięgu do 2000m oraz starszy MG08. Pierwszy z nich, znacznie nowocześniejszy,
chłodzony powietrzem montowano przede wszystkim w nowoczesnych
kopułach pancernych 20P7 oraz za płytami pancernymi (także kazamatami
pancernymi) posiadającymi jarzma kuliste. Takie rozwiązanie
zabezpieczało doskonale obsługę przed ogniem przeciwnika. Czego nie można było
powiedzieć o otwartych strzelnicach starego wzoru gdzie ckm MG08 pamiętającym
czasy I Wojny Światowej montowany był za płytami pancernymi 10P7,
7P7, 6P7 służąc przede wszystkim do obrony wejścia jak też
flankowania obiektów a umieszczony w kopułach 3 strzelnicowych 2P7 przeznaczony był do
prowadzenia ognia czołowego. Kopuły 20P7 posiadały 2 ckm MG34
mogące strzelać z dowolnej z sześciu strzelnic. Mutacja 3
strzelnicowa tej kopuły czyli np. 60P8 miała w wyposażeniu dwa ckm
MG34, jeden jako podstawowy drugi mogący prowadzić ogień z
ograniczeniami więc raczej był traktowany jako zastępczy. Starsza
kopuła 3 strzelnicowa 2P7 posiadała tylko jeden ckm MG08 mogący
strzelać z dowolnej strzelnicy.
|
|
Granatniki
|
|
Bardzo nowoczesnym
rozwiązaniem jak na tamte czasy i jedynym wprowadzonym do uzbrojenia na świecie był granatnik (moździerz)
maszynowy M19 o napędzie elektrycznym lub w przypadkach awaryjnych ręcznym.
Umieszczany w B werkach w kopułach 34P8 i 424P01 nie wystających (pogrążonych) nad strop praktycznie mógł
być zniszczony tylko przez ogień artylerii stromotorowej. Jego niewielki
kaliber, 50 mm rekompensowany był przez bardzo dużą szybkostrzelność
dochodzącą do max 120 strz./min. zasięg ognia ok 750m. Granatniki służyły
przede wszystkim do wsparcia broni zasadniczej czyli ckm-ów oraz mogły służyć do obrony przeciwszturmowej obiektów.
|
|
Miotacze ognia
|
|
Do bezpośredniej obrony przeciwszturmowej schronów służył
okrężny forteczny miotacz ognia FW (Flamenwerfer - FN). Jego wylot
normalnie schowany w 2,5 tonowym cylindrycznym pancerzu - 457P01, prowadnicy wysuwał się do strzału ponad strop. Zasięg ognia
dochodził do 50m a więc pokrywał całą fosę otaczającą
schrony.
|
|
Artyleria
|
|
Na linii Frontu
Ufortyfikowanego planowano zainstalować różnorodne uzbrojenie artyleryjskie
począwszy od lekkich 37(a później 50)mm armat p.panc. a kończąc na ciężkich haubicach 149mm.
Wszystkie artyleryjskie środki ogniowe planowano umieszczać w kazamatach
pancernych, wieżach obrotowych lub kopułach pogrążonych. Niestety oprócz
jednej kazamaty pancernej dla armaty 3,7cm w Grupie Warownej Ludendorff i jednej
improwizowanej kazamaty dla czeskiej armaty p.panc. 47mm na lawecie
fortecznej 4,7cm Pak 36(t), nigdzie do rozbudowy o obiekty artyleryjskie nie doszło
choć niektóre schrony zostały do tego przystosowane przez pozostawienie otworów
technicznych na dolnych kondygnacjach służących do połączenia z
wydzielonymi, odosobnionymi dziełami dla artylerii.
|
|
- p.panc.
|
|
Armata 3,7cm Pak L/65 lub
armata 5cm Pak L/70 miały stanowić uzbrojenie przeciwpancerne schronów.
Montowane miały być w pancernych kazamatach 29P8, 56P8, 401P9, pojedynczych lub podwójnych (np. Pz.W.717, 719, 727...) lub wieżach obrotowych
91P9, 71P9 (Pz.W.745, 712,
702). Na FFOWB jedyną armatę 3,7cm Pak L/65 w
kazamacie pancernej 29P8 zamontowano w GW Ludendorff a w 1944 roku w
tej samej GW w improwizowanym obiekcie zamontowano czeską
armatę 47mm Pak K36(t). Armaty p.panc. służyć miały do zwalczania
artyleri płaskotorowej, pojazdów opancerzonych wroga oraz prowadzić
ogień przeciwszturmowy.
|
|
- kazamatowa
|
|
Armaty 10 cm
w wersji dla kazamaty pancernej miały służyć do
flankowania międzypól. W kazamaty 46P8, 30P8, 31P8 z tymi
armatami miały być wyposażone niektóre
obiekty A1 i A.
|
|
- wieżowa
|
|
Miotacz min czyli
lekka haubica 10,5cm LHT umieszczona w kopule pogrążonej 73P9, 81P9 nie wystającej ponad
strop (podobnej jak dla
granatnika M19) stanowić miała
uzbrojenie A i A1-werków. Armaty 10 cm (mittlere Kanone Turm) w wersji dla obrotowej ale nie
chowanej wieży 43P8, 92P9, 94P9 pancernej miały służyć do obrony
bezpośredniej obiektów oraz wspierania innych schronów.
W haubice i armaty miały być uzbrojone baterie pancerne będące ośrodkami oporu
i dużymi grupami warownymi, które oprócz schronów bojowych z
uzbrojeniem przeciwpiechotnym miały posiadać od trzech do czterech schronów z
działami przeznaczonymi do prowadzenia ognia zaporowego na przedpole pozycji i
wspierania grup warownych.
Armaty 10 cm (lange Kanone Turm) w obrotowej
nie chowanej wieży pancernej 32P8 stanowić miały uzbrojenie armatnich baterii
pancernych np. projektowana Bateria Pancerna nr 5. Taką samą rolę
miały spełniać baterie haubiczne uzbrojone w haubice 15 cm SHT w obrotowych
nie chowanych wieżach pancernych 33P8 np. projektowana Pz.B. 4, którą już jako
Pz.B.5, można oglądać koło Boryszyna. W obrotowych niechowanych wieżach
91P9, 71P9 miano także montować uzbrojenie p.panc. w postaci armat 3,7cm a później po
zmianie projektów 5cm np Pz.W.712, 741.
|
|
Pancerze
|
|
|
|
|
|
|
Kopuła 20P7
|
Kopuła 60P8
|
Płyta 7P7
|
Kopuła 424P1(34P8)
|
|
|
|
|
[więcej zdjęć]
|
|
Niemieckie pancerze zostały zaprojektowane w
latach trzydziestych dla powstających masowo wtedy fortyfikacji na
wszystkich granicach państwa. Nie wszystkie pancerze zastosowane na
linii OWB były na tamte czasy nowoczesne. Masowo montowane tam płyty
pancerne 7P7, 6P7 oraz kopuły 3 strzelnicowe 2P7 miały duże słabo
zabezpieczone w trakcie prowadzenia ognia strzelnice. Większość
jednak B-werków posiadała bardzo nowoczesne (największe tego typu na
świecie) kopuły 6 strzelnicowe 20P7 dla ckm-ów, kopuły pogrążone
34P8 i 424P01 dla moździerza maszynowego M19 oraz kopuły obserwacyjne
dla obserwatorów artylerii 21P7, 441P01 i piechoty 52P8, 438P01. Jedną
z ciekawszych konstrukcji były kopuły pogrążone. Takie rozwiązanie
praktycznie eliminowało możliwość trafienia kopuły przez płaskotorowe
środki ogniowe. Kopuły te o odporności B dla granatnika M19 występowały
na MRU w dwóch mutacjach , typ 424P01 i 34P8 z dodatkowym opancerzeniem
szybu. Podobne kopuły, ale o większej średnicy, dla "miotacza
min" - haubicy 10cm zaprojektowano dla A1 i A werków - 73P9,
81P9. Poza kopułami uzbrojenie planowano umieścić również w
kazamatach pancernych gdzie poza czołową płytą pancerną, pancerny
był także strop. Dawało to bardzo niską sylwetkę kazamaty ( od ok.
1m ponad przedpiersie) w odróżnieniu od np. tradytorów artyleryjskich
Linii Maginota, których wysokość dochodziła do 6m!). Projekty
obejmowały kazamaty dla 3,7cm i 5cm armat p.panc. i armat 10cm.
Projektowane wieże pancerne dla armat10cm i haubic 15cm, miały posiadać
niespotykaną odporność a grubość pancerza dochodzić miała do
600mm przy ciężarze całkowitym wieży z przedpancerzem ok. 700 ton.
Kopuły obserwacyjne posiadały wysuwany peryskop centralny i zespół
peryskopów bocznych, dzwony obserwacyjne 23P8 i 9P7 wyposażone były w
lunetkę i szczeliny obserwacyjne. Poza tym, pancerne były także,
wloty powietrza na ścianach schronów oraz wyloty zużytego powietrza
na ich stropach - kopułki 715P9. Nie wszystkie projekty zrealizowano,
część z nich nigdy nie została zastosowana a część istniała w
pojedynczych testowych egzemplarzach.
|
|
Więcej na temat elementów pancernych schronów FFOWB - typy,
rysunki
|
|
|
|
System hydrotechniczny
|
|
|
|
|
|
|
Most K602 i jaz 602 Ołobok
|
Kanał taktyczny Mostki
|
Most D812 Stary Dworek
|
Most
K603A Ołobok
|
|
|
|
|
[więcej zdjęć]
|
|
Prace
hydrotechniczne na terenach bramy lubuskiej zaczęto już
przy okazji budowy linii zapór, czyli Linii Niesłysz Obra. Wtedy
to zaczęły powstawać różnego rodzaju przeszkody wykorzystujące
warunki hydrogeograficzne. Na północy i południu teren sprzyjał
tego rodzaju projektom. Wiele jezior, rzeczek i strumieni z jednej
strony pozwalało na dosyć łatwe wykorzystanie ich w trakcie
obrony, z drugiej strony utrudniało jednak kontratak. Dla
zapewnienia szybkiej likwidacji przeprawy w razie zaskoczenia (ale
też i jej szybkiej odbudowy) zastosowano sprawdzone rozwiązanie
w postaci mostów fortecznych, obrotowych i przesuwnych. W
newralgicznych miejscach zbudowano kilka mostów przesuwnych na
odcinku południowym i północnym oraz dwa mosty obrotowe na
odcinku północnym. Te ostatnie znacznie bardziej skomplikowane
do dzisiaj zachowały się w bardzo dobrym stanie. Bezpośrednio
związane z obroną odcinków były kanały taktyczne szerokie często
na ponad 20m. Pozwalały po wysadzeniu mostów na łatwe zatrzymanie tak
siły żywej jak i pojazdów pancernych przeciwnika. Kanały umożliwiały
też poniekąd tworzenie zalewów, które miały być główną
zaporą dla nacierających wojsk. Wszystkie zalewy które
planowano (przede wszystkim na odcinku południowym) miały być
tworzone przez przegradzanie cieków wodnych fortecznymi
(odpornymi na ostrzał) jazami, których zadaniem było tak
utworzenie jak i przede wszystkim utrzymanie zalewu. Najciekawszy i największy jaz
zbudowany został w Ołoboku miał on za zadanie szybkie obniżenie
lustra, dużego jeziora Niesłysz, o 2m z wód którego utworzyć się
miały zalewy utrzymywane następnie przez zespół mniejszych jazów
i zastawek. Wszystkie jazy i mosty forteczne bronione były przez
zespoły schronów lub pojedyncze obiekty. Kanały ostrzeliwane były
bezpośrednio ze schronów lub bronione ze stanowisk polowych.
Łącznie na OWB wybudowano wiele
kilometrów kanałów i kilkanaście jazów.
|
|
Więcej na temat systemu hydrotechnicznego FFOWB - mapy, spis
obiektów
|
|
|
|
Zapory
|
|
|
|
|
|
|
Zapora stała - "Zęby Smoka"
|
Szlaban p.panc. - Nowa Wioska
|
Drogowa zapora p.panc. - GW Ludendorff
|
Drogowa zapora p.panc. na skarpie w Kęszycy
|
|
|
|
|
|
Zapora na byłej linii kolejowej w pobliżu Pz.W.712 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Na lini
FFOWB zastosowano wiele rodzajów zapór przeciwpancernych jak i
przeciwpiechotnych. Tam gdzie pozwalał na to teren główną
zaporą była woda w postaci jezior, sztucznych zalewów i kanałów. Na odcinku centralnym, pozbawionym większych
zbiorników wodnych ( przynajmniej w pierwszej linii) główną ciągłą
zaporą p.panc. były tzw. "zęby smoka", 4 rzędy słupów
betonowych na wspólnym fundamencie uzupełnione w świetle dróg
żelbetowymi gniazdami do wstawienia szyn stalowych (2 typy). Zapora ta została później
uzupełniona rowem p.panc. Wszystkie schrony otaczane były w szczątkowych
fosach zaporami przeciwszturmowymi w postaci sieci drutów
kolczastych rozpinanych na stalowych teownikach zakotwionych na dużej
głębokości w
ziemi. Szczególnym rodzajem zapory p.panc. były szlabany
forteczne umieszczane przede wszystkim przy wjazdach na mosty a
przeznaczone do szybkiego i półautomatycznego (napęd sprężynowy)
zamykania przejazdu. Pobocza dróg w takim wypadku zabezpieczano
barierami z szyn kolejowych na słupach żelbetowych tak aby nie było możliwości manewru
dla pojazdów znajdujących się między nimi. Do szybkiego
likwidowania i przywracania przepraw służyły mosty forteczne w
wersjach obrotowej i przesuwnej wszystkie bronione przez pobliskie
schrony. Na terenach zalewowych zastosowano specjalne zapory
przeciwdesantowe w postaci rzędów słupów z różnego rodzaju
ostrymi stalowymi zakończeniami, które po wykonaniu zalewów
znajdować się miały tuż pod powierzchnią wody utrudniając
czy też uniemożliwiając przeprawę oddziałom nieprzyjaciela.
Uzupełnieniem wszystkich tych zapór mogły być miny różnego
rodzaju.
|
|
System podziemny
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Koszary np Pz.W.713
|
Koszary Pz.W.722
|
Koszary np. Pz.W.738
|
Koszary np Pz.W.717
|
|
|
|
|
|
Koszary Pz.W.766
|
Zaplecze Pz.W.783
|
|
Tunele - przekroje
|
|
|
|
|
|
|
Największą
niewątpliwie budowlą fortyfikacji MRU jest system podziemny.
Jego korytarze mają długość ponad 20km co jest tylko częścią całości
podziemii FFOWB choć na odcinku centralnym wybudowano większość
podziemnych tuneli [plan].
System ten na odcinku centralnym stanowi Główna Droga Ruchu (GDR)
przebiegająca południkowo od okolic Kęszycy i Pz.W.739 na północy do
Boryszyna i Baterii Pancernej Nr.5 na południu. GDR stanowiła podziemny
szkielet Odcinaka Centralnego, to nią miano transportować zaopatrzenie i
wojska do poszczególnych schronów, to przy niej umieszczono
stacje techniczne obsługi kolei wąskotorowej, to na niej miał
odbywać się przeładunek i rozdzielanie transportów od wjazdów,
do magazynów Grup Warownych i Baterii Pancernych. GDR posiadać
miała ciągłą linię kolejki wąskotorowej ze
stacjami i rozjazdami oraz zapleczem technicznym, którą to transportować
zamierzano zaopatrzenie także do każdego ze schronów
jako że to pod nimi umieszczano całe zaplecze techniczno,
magazynowo, koszarowe poszczególnych pojedynczych obiektów
(inaczej niż np. na Linii Maginota gdzie zaplecze takie dla całej
grupy warownej znajdowało się tuż przy wjazdach do systemu
podziemnego).
|
|
|
|
|
|
Wjazd A 64
|
Tunele pod A Pz.W. 8
|
Kaponiera przy GDR
|
Winda Pz.W.715
|
|
|
|
|
|
|
W projektach, krótsze odcinki systemów podziemnych
miały znaleźć się także na północy i południu OWB gdzie
planowano budowę tak baterii pancernych jak i ciężkich schronów
połączonych poternami z lżejszymi obiektami. Poza odcinkiem
centralnym zdołano wybudować tylko dwie GW z połączeniami
podziemnymi, Ludendorff i Schill oraz GW Roon i Moltke z krótkimi
odcinkami potern do dzieł odosobnionych. Na system podziemny
odcinka centralnego miały składać się Bloki Wjazdowe (E62, 63,
64) i Wejściowe (E65, E66), Główna Droga Ruchu, poterny od GDR do poszczególnych
obiektów, stacje kolejki wąskotorowej, kaponiery obrony GDR,
nisze minowe, zaczątki chodników kontrminowych, tunele odwadniające,
magazyny amunicyjne, magazyny zaopatrzeniowe, maszynownie z
agregatami prądotwórczymi i filtrami, koszary, kuchnie, szpitale
i szyby z klatkami schodowymi betonowymi lub metalowymi z
windami towarowymi łączące system z obiektami bojowymi. Dostęp
do systemu miały zapewnić bloki wejściowe tak
"osobowe" jak i "towarowe". Bloki E65 i E66
zaprojektowano i wykonano z przeznaczeniem dla ludzi (szyby z
klatkami schodowymi pod obiektami 766 i projektowanego 765(?) natomiast
bloki E62, 63, 64 miały być dostosowane do obsługi
dostaw materiałowych i posiadać miały towarowe stacje przeładunkowe
kolejki wąskotorowej. Do czasu
wstrzymania robót wybudowano tylko tunele wiodące do bloków
A62, 63, 64 ( ta ostatnia z wyjazdem na zewnątrz lecz bez
projektowanego bloku) oraz tunel z
szybem do bloku A65 i cały blok A66 czyli Pz.W.766 z dużymi koszarami
pod nim. Nigdy nie zaczęto
budować schronów zabezpieczających wjazdy. A te miały być
wykonane w odporności A z uzbrojeniem p.panc. i systemem zapadni
ochraniających wjazd przed wtargnięciem nieprzyjaciela. Cały system podziemny zabezpieczony
jest przed zalaniem niezwykle skutecznym systemem odwodnienia
grawitacyjnego. Do dzisiaj, po kilkudziesięciu latach, tam gdzie
system jest drożny nie występują zalania. Tylko odcinek północny
będący w niepodzielnym "władaniu" ekologów
podtapiany jest przez wody podskórne a jest to tylko i wyłącznie
skutkiem zamulenia i zasypania (a często celowego wykonania tam z
piasku) niektórych studzienek odwadniających.
|
|
Napisy i oznaczenia
|
|
|
|
|
|
|
Pz.W.671
|
Pz.W.671
|
Pz.W.671
|
Pz.W.625
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dworzec Nordpol
|
Komora GW Jahn
|
Pz.W.865 - GW Ludendorff
|
Most K622
|
|
|
|
|
|
|
W schronach znajdowało się wiele napisów
eksploatacyjnych, niestety do naszych czasów przetrwało ich niewiele.
Przez wiele lat ciągła dewastacja, szabrowanie i zniszczenia po
wysadzaniu obiektów zrobiły swoje i wiele z tych napisów uległo
zatarciu. Powyżej znajdują się najciekawsze przykłady zachowanych
oznaczeń.
|
|
Inne wyposażenie
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Pz.T.3 wentylacja
|
Umywalnia w schronie
|
Zbiorniki w maszynowni
|
|
|
|
|
|
|
|
W każdym schronie znalazło się
bogate wyposażenie socjalno bytowe jak prycze, stoliki, stoły, krzesła
szafki itp. Ogrzewanie miały zapewnić elektryczne nagrzewnice zasilane
z agregatów, w mniejszych schronach piece. Wentylację i filtrację
powietrza a co za tym idzie zabezpieczenie przeciw chemiczne miały
zagwarantować rozbudowane zespoły filtrów w maszynowniach schronów.
W razie awarii w pomieszczeniach schronowych znajdowały się też ręczne
filtrowentylatory. Zaopatrzenie w wodę zapewniały głębokie studnie
bite w maszynowniach systemu podziemnego oraz w schronach z nim nie połączonych.
W podziemnych koszarach miały się znajdować kuchnie, szpitale,
akumulatorownie, warsztaty, pkty dowodzenia, magazyny amunicji i
prowiantu. Większość z tych skomplikowanych systemów nigdy nie zostało
ukończone co wiecej praca nad nimi została porzucona niemal z dnia na
dzień. Do dzisiaj przetrwało bardzo niewiele z tego co zostało
zamontowane w czasie budowy. Powojenny demontaż sowiecki, polski szaber
lat 50tych czy późniejsze dewastacje z masową "eksploracją"
złomiarzy lat 90tych ogołociły schrony z prawie wszystkiego.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
* Zdjęcia pochodzą z książki Międzyrzacki Rejon Umocniony B.Perzyka
i J.Miniewicza
|
|
**Zdjęcie z książki Ceskoslovensky 4cm pevnostni kanon vz.36 Pevnosti
sv.21
|
|
*** - autor Robert Słomian
robertsl@go2.pl
|
|
| |
|
