Festungsfront OWB - Odcinek Centralny
|
|

|

|

|
Mapa odcinka - projekt 1936 |
Mapa odcinka - stan 1939(44) |
System podziemny - stan aktualny**** |
|
|
[ więcej
]
 |
|
|
|
Długą, ok. 80 kilometrową linię
fortyfikacji MRU dzieli się na trzy odcinki, Północny, Centralny i Południowy.
Każdy z nich jest różny pod względem charakterystyki geograficznej,
znaczenia wojskowego i nasycenia obiektami fortyfikacyjnymi. Ich granice są też
właściwie płynne zależnie od przyjętych kryteriów przesuwa się je w
tę lub tamtą stronę o kilka schronów. |
Uwaga:
W
pierwotnym planie FFOWB schrony bojowe miały być skupione w
grupach warownych których rdzeniem miały być potężne A werki.
Nigdy jednak nie doszło do ukończenia pozycji i budowy
wszystkich schronów tak by GW zaistniały w pierwotnej swej
formie. Dzisiejsze nazwy grup warownych pochodzą z 1944 roku gdy
to gorączkowo przygotowywano obronę. |
|
|
Obiekty połączone z systemem
|
|
|
GW
Lützow |
|
Wg pierwotnego planu budowy FFOWB na północ
i wschód od wsi Kęszyca miały powstać dwa zespoły schronów o różnym
przeznaczeniu i odporności. Od średnich schronów bojowych klasy B po potężne
artyleryjskie A werki i baterie pancerne. Na północ od wsi planowano zbudować
baterię pancerną (Pz.B) haubic 15cm Nr.7 (trzy wieże obrotowe) , jeden A werke Nr 15, 2 A1 werke Nr.11 i
12, poza tym 7 B werków (32, 33, 34, 35, 36, 37 i 39), 1 blok
wejściowy (E62). Na przedpolu wsi miały powstać kolejne 3 potężne A
werki (12,13,14), zespół B werków (29,30, 31) oraz 2 "milczące werki"
A1(9 i 10) trochę w głębi pozycji. Pod schrony te zaczęto drążyć
nawet tunele a na dworcu Nordpool znalazł się napis "nach 729, 729a, 731
A13 u.14" który jednoznacznie świadczy o planach budowy tych obiektów. Do
wstrzymania prac zbudowano jednak tylko Pz.W.739 (pierwotne oznaczenie
39), Pz.W.736(36), Pz.W.732(32), Pz.W.733(33), Pz.W.730(30),
które to obiekty weszły w 1944 w skład GW
Lützow oraz część podziemnych tuneli,
nigdy jednak nie wykończonych a obecnie zalanych w dużym stopniu wodą,
prawdopodobnie też rozpoczęto
drążenie tuneli pod zaplecze baterii pancernej.
|
|
|
|
|
Plan GW Lutzow **
|
Pz.W.739
- wejście
|
Pz.W.739
- dzwon
|
Zapora p.panc
|
|
|
|
Konstrukcje |
Pz.W. 739
jest ostatnim obiektem połączonym z systemem
podziemnym. Zbudowany na niewielkim pagórku górował
nad niżej położoną doliną i wraz z pobliskim
Pz.W.741 zapewniał obronę doliny potoku i linii zapór
tam zbudowanych. Jednokondygnacyjny schron posiadał kopułę
3 strzelnicową zintegrowaną w części z kazamatą flankującą,
kopułę 6 strzelnicową, moździerz M19 miotacz płomieni
FW i dzwon obserwacyjny. Obecnie schron jest częściowo
zniszczony, wysadzone są kopuły a dla dopełnienia zniszczenia, ocalony pierwotnie dzwon obserwacyjny
wycięto palnikiem. Ostała się tylko
pancerna osłona miotacza ognia i płyta 7P7 strzelnicy obrony wejścia oraz
karabinowe strzelnice wewnętrzne. Zachowało się
jednak część pomieszczeń oraz szyb zejściowy, który
jest
obecnie zabezpieczony kratą jako że w szybie brak klatki
schodowej . Obecnie szyb i chodniki systemu podziemnego w tym rejonie są
zalane wodą i trudno dostępne. W pobliżu schronu dobrze
zachowane rowy p.panc. oraz przeszkody w nurcie pobliskiego
potoku. Drugi ze schronów,
Pz.W.736 to schron znacznie większy
od swojego sąsiada, dwukondygnacyjny, wyposażony w kopułę 6 strzelnicową, 3
strzelnicową, moździerz M19, miotacz FW
oraz kopułę obserwacyjną. Jest to typ standardowy podobny do np. Pz.W.717.
Schron oczywiście połączony z systemem podziemnym przez
szyb z betonową klatką schodową ma w części podziemnej
klasyczny zespół koszarowo techniczny.
Na dolnej kondygnacji posiada otwór techniczny przeznaczony do połączenia
z kazamatą dla armaty p.panc. Z pancerzy ocalały tylko strzelnice obrony wejścia,
zewnętrzna 7P7 jak i małe wewnętrzne. Cała dolna kondygnacja jest
nienaruszona, jednak wykorzystywany kiedyś przez "bunkrowców" szyb
zejściowy z doskonale zachowaną klatką schodową został w 2000r zabetonowany
a obecnie cała dolna kondygnacja jest niedostępna schody
do niej prowadzące zasypane zostały gruzem przez pracowników rezerwatu
nietoperzy. W pomieszczeniach dolnej kondygnacji pozostały resztki systemu
wentylacyjnego.
|
 |
|
|
|
Pz.W.736
- wejście |
Pz.W.736
- wentylacja
|
Pz.W.732
- miotacz ognia
|
Pz.W.732
- wejście
|
|
|
|
Konstrukcje |
Obronę drogi przebiegającej przez wieś Kęszyca oraz
linii zapór zapewniały kolejne schrony GW były to dwa
podobne do siebie jednokondygnacyjne schrony bojowe połączone
z systemem podziemnym. Pz.W.732 zlokalizowany
na północ od wsi a Pz.W.730 na południe.
Uzbrojenie ich było bardzo podobne, poza moździerzem M19 i
FW posiadały po dwie kopuły, 730 dwie 6 strzelnicowe a 732
jedną 3 strzelnicową i jedną 6 strzelnicową. Oczywiście
obronę wejścia i flankowanie międzypola zapewniały
kazamaty z płytami 7P7. Schrony ponadto posiadały małe
dzwony obserwacyjne. Obydwa schrony w latach powojennych
zostały wysadzone i pozbawione pancerzy a na Pz.W.730
stworzono, w czasach istnienia w tych stronach bazy wojsk
sowieckich, wysoki nasyp ziemny tak że widoczny jest tylko
blok wejściowy z kazamatą flankującą.
|
|
|
|
|
Pz.W.732
- tu była kopuła 3 strzelnicowa
|
Pz.W.730
- blok wejściowy i powojenny nasyp
|
Pz.W.733
- wejście
|
Pz.W.728
- płyta strzelnicy flankującej
|
|
|
|
Konstrukcje |
Ostatnim
chronem tej grupy warownej jest Pz.W.733 który
pierwotnie miła stanowić osłonę bloku wejściowego A62.
Ten mały schron o odporności B1 posiadał jedną kopułę
6 strzelnicową i kazamatę flankującą z płytą 10P7 ale
różni się znacznie od innych schronów
B1 budowanych na pozycjach skrzydłowych. W odróżnieniu
od tamtych prostych budowli ten posiadał znacznie więćej
pomieszczeń oraz szyb łączący go z systemem podziemnym.
Wydaje się że pierwotnie miał tu być zbudowany znacznie
większy schron a świadczy o tym szyb z windą i stosunkowo
duże jak na tak mały obiekt koszary podziemne z maszynownią.
Identyczny schron Pz.W.728 zbudowany został trochę
bardziej na południe w pobliżu projektowanego bloku wejściowego
A63. Obydwa te małe schrony zostały całkowicie wysadzone.
|
GW Yorck |
|
Grupa warowna pierwotnie projektowana jako GW Rusen
Berge (Rosyjska Górka) miła być jedną z największych na FFOWB . Zakończenie
budowy w 1938 roku sprawiło że większość obiektów nigdy nie powstała a
część zbudowano w mniejszej odporności. Jednym z najważniejszych obiektów
miał być olbrzymi rozproszony A Pz.W 8 Ost i West zlokalizowany na wzgórzu
tuż za linią zębów smoka. Wyposażony w artylerię schron nigdy nie został
dokończony, prace wstrzymano na etapie betonowania ław fundamentowych. Po wstrzymaniu robót zabezpieczono tylko szyb windy żelbetowym
"domkiem" i budowę porzucono. Jego ściany i strop miały mieć po 3,5m
a pancerze do 60 cm grubości. Ostateczny wygląd tych schronów jak i ich
uzbrojenie jest nieznane. Dzisiaj można zobaczyć ławy fundamentowe
z pozostałościami kanałów wentylacyjnych oraz szyb do systemu podziemnego jednego
ze schronów, budowy drugiego schronu nie rozpoczęto. Schrony posiadać miały pod ziemią
rozbudowane zaplecze w postaci szeregu komór amunicyjnych systemu korytarzy
dojazdowych kolejki oraz zaplecza koszarowo technicznego. System ten częściowo
ukończony nosi obecnie miano Pętli Nietoperskiej.
|
|
|
Plan GW Yorck
|
|
|
|
|
|
W pobliżu
A Pz.W.8 znajdują się kolejne schrony grupy warownej. Kilkaset metrów na północ
zbudowano Pz.W.724,
który obecnie łatwo rozpoznać po wybudowanej obok wieży
widokowej. Jest standardowym schronem, których kilka wybudowano
na odcinku centralnym w ostatnim okresie budowy FFOWB. Przystosowany do rozbudowy o
kazamatę dla PAK-a połączony z systemem betonową klatką
schodową ten dwukondygnacyjny obiekt miał też standardowe podziemne koszary. Wyposażony w
dwie kopuły 6 strzelnicowe, kazamatę z płytą 7P7, M19, FW i
kopułę obserwacyjną zachował się do dzisiaj niemal w całości
(tylko 1 kopuła wysadzona). Na południu grupy znajduje się Pz.W.721
identycznie wyposażony i co ciekawe podobnie zniszczony.
Obydwa schrony są dostępne niestety tylko z zewnątrz. Między nimi
trochę cofnięty w głąb pozycji znajduje się Pz.W.
722, całkowicie
wysadzony mały blok bojowy (schron bez wyjścia na zewnątrz)
pierwotnie wyposażony w kopułę 6 strzelnicową. Ocalała tylko najniższa kondygnacja z wejściem do szybu
(bez klatki schodowej) oraz część stropu z kopułką
wentylacyjną.
|
|
 |
|
|
|
A
Pz.W.8 West - zbrojenia ławy fundamentowej |
A
Pz.W.8 West - szyb |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
Pz.W.721
- kopuły
|
Pz.W.724 - blok wejściowy |
|
|
|
|
|
Konstrukcje |
Na północ od Pz.W. 724 znajduje
się standardowy dwu kondygnacyjny i identycznie wyposażony,
Pz.W.727, który obecnie jest silnie wysadzony a
do dolnej kondygnacji i szybu nie ma dostępu. Pomiędzy
tymi schronami miał być zbudowany Pz.W.725 ale poza
zaczątkiem podziemnego tunelu nie wybudowano nic więcej.
Trochę w głębi za to powstał ( na miejscu A Pz.W.9)
blok bojowy z kopułą 6 strzelnicową Pz.W.726,
który zachował się do dnia dzisiejszego bez większych
zniszczeń aczkolwiek oczywiście bez wyposażenia, nie
zachowała się też klatka schodowa w szybie prowadząca do
systemu podziemnego.
|
GW
Gneisenau
|
|
Mniej
więcej w połowie odcinka centralnego znalazły się dwie
mniejsze grupy warowne. Nawet wg pierwotnych planów nie miało
być tu A werków tylko mniejsze A1 werki w drugiej linii i
kilka B werków stanowiących główną linię obrony. W
planach było wybudowanie poza dwoma zrealizowanymi
standardowymi schronami o odporności B także dwóch A1
werke Nr 7 i 8, pancernej baterii (Pz.B) haubic 15cm (3 wieże
obrotowe) ze schronami osłony oraz bloku wejściowego E64
(A64). Obecnie GW składa się
tylko z Pz.W. 719 i Pz.W.720 a na jej
zapleczu znajduje się tunel do nie wybudowanego bloku
wejściowego A64. Zadaniem grupy warownej była
obrona linii zapór oraz drogi biegnącej w głąb pozycji
przegrodzonej zaporą p.panc. (częściowo do dzisiaj
zachowaną). Obydwa zbudowane schrony są tego samego typu i tak samo były wyposażone,
ckmy w dwóch kopułach 6 strzelnicowych i kazamacie flankującej,
moździerz M19, miotacz ognia i kopuła obserwacyjna. W części
podziemnej na dolnej kondygnacji było wyjście techniczne
do niezrealizowanych kazamat PAK oraz szyb do podziemnego
standardowego zespołu koszarowo technicznego. Pz.W. 720
jest obecnie jednym z 5 zachowanych całkowicie z pancerzami
schronów MRU, pozostałe to 726, 717, 715, 677
|
|
|
 |
 |
Plan
GW Gneisenau |
Pz.W.719
- blok wejściowy |
Pz.W.720
- kopuła 424P1 |
Pz.W.720
- kopuły |
|
|
|
Konstrukcje |
. Bardzo ciekawą cechą tego schronu są częściowo
obetonowane pancerne kopuły 6-strzelnicowe 20P7. Niemcy
wzmocnili je od strony ataku nadlewkami żelbetowymi mając na uwadze wzrost
przebijalności pocisków p.panc. pod koniec wojny. Tak ukształtowane betonowe pochylnie odbijały
by pociski, które rykoszetując nie powodowały by większych szkód. Z pobieżnej nawet jednak
obserwacji wynika że taki pomysł pozbawił zupełnie
załogę możliwości obrony przedpola. Z obydwóch kopuł
6-strzelnicowych można było prowadzić ogień tylko na zapole schronu i częściowo
ogień flankujący a tym samym stałby się on raczej
schronem biernym niż bojowym. Na kopułach pobliskiego
Pz.W.717, gdzie po wojnie prowadzono eksperymentalny ostrzał
kopuł, widać że nawet bezpośrednie trafienia z ciężkich
dział nie bardzo mógł zaszkodzić nieosłoniętym kopułom.
Drugi ze schronów GW Pz.W.719 niestety
został częściowo wysadzony odstrzelone zostały obydwie kopuły
6 strzelnicowe, ocalała jednak kopuła obserwacyjna i
kazamata obrony wejścia. Patrząc z 719 na południe w kierunku schronów
GW Scharnhorst naocznie można się przekonać jak gęsto
rozmieszczone były obiekty MRU a przecież między Pz.W. 717 i 719 miał być
wybudowany jeszcze jeden schron, którego ostatecznie nie zrealizowano.
|
GW
Scharnhorst |
|
|
 |
Plan GW Scharnhorst
|
Widok
na GW od strony Pz.W.716a |
|
|
|
|
Gw Scharnhorst to
druga z mniejszych grup warownych w tym rejonie. W planach było wybudowanie 4
obiektów o odporności B oraz jednego A1 werke Nr 5 w drugiej linii.
Do roku 1938 powstały jednak tylko trzy B werki, Pz.W.717, Pz.W.716 i 716A oraz część
podziemnych tuneli z maszynownią pod Pz.W.718 i pod A1 werke.
Na zapleczu tej grupy warownej wg pierwotnych planów miała
też powstać pancerna bateria armat 10cm (4 wieże
obrotowe) Nr 5, oraz blok wejściowy E65(A65) z pobliskim A1
werke Nr. 6. Budowy baterii pancernej w ogóle nie rozpoczęto
(jeśli nie liczyć krótkiego odgałęzienia chodnika od GDR)
za to częściowo wykonano szyb i część pomieszczeń
technicznych A1 werke oraz szyb bloku wejściowego
A65(Pz.W.765) który na zewnątrz miałby przyjąć formę
podobną do Pz.W.766 z GW Jahn (identyczne klatki schodowe w
szybie).
|
 |
 |
 |
 |
Pz.W.717
- blok wejściowy |
Pz.W.717
- od strony ataku |
Pz.W.717
- kopuła 20P7 |
Pz.W.716
- kopuła 20P7 |
|
|
|
Konstrukcje |
Dwa główne
schrony GW to standardowe obiekty takie jak w opisywanych
powyżej grupach warownych z tym że Pz.W.716
pozbawiony został wejść i przez to stał się klasycznym
blokiem bojowym. Aby nie stracić nic z preferowanej przez
sztukę niemieckiej fortyfikacji możliwości obrony obiektów
przez grupy wypadowe blok wejściowy usytuowano na zapolu
schronu w schowanym w dolince mniejszym obiekcie Pz.W.716a.
Ten mały dwukondygnacyjny schron (podobny znajduje się
w GW Friesen) posiadał tylko jedną kopułę 6 strzelnicową
i kazamatę obrony wejścia a jego zadaniem było pokrycie
ogniem ckm zapola grupy warownej aż do szosy Kałąwa-Wysoka.
Niestety obiekt ten został wysadzony i pozbawiony kopuły
pancernej a wejście do wnętrza jest niemożliwe. Dwa
pozostałe schrony zostały zniszczone tylko nieznacznie
(wysadzona jedna kopuła 6 strzelnicowa w Pz.W.716) pomimo
prowadzenia tu przez Armię Sowiecką próbnych ostrzałów
artyleryjskich kopuł pancernych po zakończeniu wojny. |
 |
 |
 |
 |
Pz.W.717
- Rs58c
"Tobruk" |
Pz.W.716
- kopuła moździerza |
Pozoracyjno
bojowe kopuły betonowe na zapolu GW |
Kopuła
betonowa na zapolu GW |
|
|
|
Konstrukcje |
Dzisiaj grupa warowna jest
udostępniona do zwiedzania (od 2000 do 2004 roku było to niemożliwe - więcej o
perypetiach związanych z dzierżawą bunkrów przeczytasz na
stronie - NEWS). Wycieczki prowadzone przez przewodników podążają trasą
od Pz.W.717 do Głównej Drogi Ruchu (dworca Heinrich) i następnie do
Pz.W.716 gdzie wychodzą na powierzchnię przez zniszczoną kopułę
6-strzelnicową. Pz.W. 717 można dosyć dokładnie zwiedzić i obejrzeć całe
zachowane wyposażenie jak np. granatnik M19. Ciekawostką są obydwie
kopuły 6-strzelnicowe, "nadgryzione" przez sowiecki próbny ostrzał artyleryjski. W
pobliżu znajduje się jeszcze kilka ciekawych lekkich
schronów RS58c oraz głęboko na zapleczu GW po prawej
(widoczne) i po lewej stronie szosy do Wysokiej nietypowe
betonowe kopuły pozoracyjno bojowe. Na przedpolu pozycji
oczyszczone z zarośli prezentuje się doskonale ciągła
zapora p.panc. w postaci osławionych zębów smoka.
|
|
GW
Friesen |
|
Werkgruppe
"Friesen" w planach miała być najpotężniejszą grupą warowną MRU.
Występująca w projekcie pod nazwą "Drei Herscher Berge" - D.H.B. (Wzgórze
Trzech Władców) miała składać się z 6 potężnych A werków (grubość scian i stropu
3,5m a pancerzy 600mm) zbudowanych na dominującym nad otoczeniem wzgórzu
i kilku mniejszych obiektów. Imponujące
miało
być uzbrojenie A werków, 2-3 kopuły 6-strzelnicowe (36P8-waga 250 ton! każda - dla
porównania, standardowa kopuła 20P7 o odporności B "tylko" 42 tony),
kopuły obrotowe z ckm (37P8), granatnik M19 (39P8-waga 164 tony !), haubicae105mm
(kopuła pogrążona 73P9 o odporności A1-waga 110 ton !) .
Więcej o konstrukcjach i uzbrojeniu werków przeczytasz
[tutaj]
|
|
|
|
|
Plan GW
Friesen
|
Pz.W.783 - blok wejściowy
|
|
|
|
|
|
Konstrukcje |
Rozkaz Hitlera z 1938 roku o wstrzymaniu prac
spowodował że nigdy nie zbudowano tych obiektów. Powstała tylko część
podziemnych połączeń odchodzących od Bahnhof Ida prowadzących
do zespołu A werke Nr 2, 5 i 6 gdzie nie wykonano żadnych prac poza głównym
tunelem oraz do zespołu A werke Nr 3 i 4 gdzie poza głównym tunelem
zrealizowano tylko mały, połączony z systemem podziemnym schron o
odporności B, Pz.W.783. Stał się on jedynym wykonanym obiektem
naziemnym w tej grupie warownej. Ten niewielki schron, identyczny z
Pz.W.716a w zamiarach projektantów był tylko obiektem pomocniczym mającym
za zadanie obronę dolinki i linii pobliskich zapór p.panc. miedzy wzgórzami
na których miały powstać główne schrony GW. Tak więc pomimo planów
uczynienia z tej części FFOWB miejsca nie do zdobycia był to jeden z najsłabiej bronionych
w 1945 roku
odcinków centralnej części Frontu Ufortyfikowanego. Schron wyposażony był
tylko w jedną kopułę 6 strzelnicową oraz kazamatę z płytą pancerną
7P7 do obrony wejścia. Do dzisiaj schron przetrwał w dosyć dobrym
stanie choć jego jedyną kopułę pancerną wysadzono.
|
GW Jahn
|
|
 |
 |
Plan GW
Jahn |
Widok
na GW Jahn od wschodu |
|
|
Bardzo ciekawym
miejscem centralnego odcinka Frontu Ufortyfikowanego OWB jest Grupa
Warowna Jahn gdzie kończy się cały rozbudowany system podziemny. W pierwotnym
projekcie w miejscu tym planowano zlokalizować jedną
baterię pancerną (Pz.B) haubic (3 wieże obrotowe) Nr4(5)
oraz kilka schronów osłony o odporności A1 Nr 1, 2,
3, B Nr 13, 14, 15 blok wejściowy E66(Pz.W.766) oraz
najcięższy schron w tym rejonie (prawdopodobnie podobny do
A.Pzw.8) o odporności A Nr1. Wszystkie te obiekty oczywiście
miały być połączone z systemem podziemnym i posiadać
podziemne koszary i jak w przypadku baterii pancernej bardzo
złożony podziemny kompleks techniczno magazynowy. Zadaniem
grupy warownej była obrona m.in pobliskiej linii kolejowej
oraz luki między ciągłą zaporą p.panc. a początkiem
zapór hydrotechnicznych na południe od toru kolejowego.
|
 |
 |
 |
 |
Pz.T.3
- schron wieży Nr3 |
A1
Nord - wejście |
Pętla
Boryszyńska - galeria |
Dworzec
Nord |
|
|
|
Konstrukcje |
Tak jak i w innych opisywanych tu grupach warownych nie
zbudowano wszystkich projektowanych obiektów. W 1938 roku gdy to załamał się plan rozbudowy
OWB, w rejonie dzisiejszej Grupy Warownej Jahn istniały już B-werki oraz zapory p.panc w postaci "zębów smoka" rozpoczęto też
budowę systemu podziemnego dla największej tu budowli Pz.B.5
(wcześniej oznaczanej nr 4). Wybudowano tam podziemne zaplecze wraz z
szybami komunikacyjnymi dla schronów trzech artyleryjskich
obrotowych wież pancernych
(Pz.T.1, 2, 3) oraz rozpoczęto budowę samych schronów
Nr 2 (tylko ława fundamentowa) i Nr3 (dolna kondygnacja).
Wykonano też dolną kondygnację północnego schronu Pz.W.Nord
bezpośredniej osłony baterii. Dzisiaj to miejsce zyskało
miano Pętli Boryszyńskiej od kształtu podziemnej części
baterii pancernej. Pomimo średniego zaawansowania robót,
system podziemny Pz.B.5 wyglądają imponująco. Długość
wyrobisk sięga tam kilku kilometrów, na co składa się Główna Droga Ruchu oraz jej
odgałęzienia do poszczególnych B werków, pętla ze stacjami kolejki Süd i
Nord, komorami magazynów amunicji dla
3 haubic
Panzerbatterie (zapas amunicji miał wynosić 27 tysięcy pocisków i tyleż
ładunków miotających), magazynami amunicji dla granatników M19, pomieszczeniami koszarowymi,
maszynowniami i tunelami odwadniającymi. Nie jest to oczywiście wszystko co planowano wybudować, brakuje np.
części magazynów amunicji dla każdej z Panzerturm (po pięć komór) i innych pomocniczych
pomieszczeń. |
 |
 |
 |
 |
Pz.W.766
- blok wejściowy |
Pz.W.715
- blok wejściowy |
Pz.W.712
- blok wejściowy |
Pz.W.714
- widok na przedpole |
|
|
|
Konstrukcje |
Do roku 1938 zakończono
za to budowę
w tym rejonie 4 B werków osłony Pz.W. 712, 713, 714, 715
oraz Pz.W. 766 będącego blokiem wejściowym
w projekcie oznaczonym jako E66. Poszczególne schrony są
podobnie wyposażone jeśli chodzi o pancerze z reguły jest to
jedna lub dwie kopuły dla ckm (2x6 strzelnic lub 1x6 i 1x3
strzelnice) moździerz maszynowy, FW oraz klasyczna kazamata
obrony wejścia. W pierwszych zbudowanych tu schronach (713,
714) nie było dolnej kondygnacji a wejście szybu
komunikacyjnego znajdowało się na kondygnacji bojowej. W
późniejszych konstrukcjach dodawano nawet szczątkową dolną
kondygnację i dopiero z niej można było zejść do systemu
podziemnego. Schrony 715 i 766 są już właśnie
dwukondygnacyjne. Wszystkie zbudowane tu schrony mają
podziemne koszary starego typu gdzie od szybu promieniście
rozchodzą się pomieszczenia koszarowo techniczne w innych
późniejszych zmodernizowanych konstrukcjach np. pod
Pz.W.717 szyb umieszczony jest z boku centralnej poterny do
której dopiero przylegają poszczególne pomieszczenia.
Najciekawszym z panzerwerków jest największy w tym rejonie
Pz.W.712, który pierwotnie miał być rozbudowany o wieżę
obrotową dla armaty p.panc. niestety dzisiaj jest on mocno
zniszczony. Prowadzono na nim próbny ostrzał artyleryjski z
dział 152 i 203mm ogniem na wprost, którego ślady
do dzisiaj jeszcze można zobaczyć na ścianie bloku wejściowego. |
|
 |
 |
 |
 |
Pz.W.714
- kopuła M19 |
Pz.W.714
- dzwon obserwacyjny |
Pz.W.713
- kopuła 60P8 |
Pz.W 713 - blok wejściowy |
|
|
|
Konstrukcje |
Poszczególne panzerwerki do dnia dzisiejszego zachowały się
w różnym stopniu, najbardziej zniszczone są Pz.W.712, 714
i 766 w których wysadzono i zezłomowano wszystkie kopuły
pancerne. Mniej uszkodzony jest Pz.W.713 w którym wysadzono
tylko kopułę 6 strzelnicową pozostawiając na szczęście
jedyną zachowaną na MRU kopułę 3 strzelnicową typu
60P8. Całkowicie zachowany jest za to Pz.W.715.
|
|
Obiekty nie połączone z systemem podziemnym |
|
|
GW
Schill
|
|
Grupa Warowna
Schill złożona
z Pz.W.757 i 754 miała za zadanie blokować linię
kolejową oraz drogę Międzyrzecz - Kursko. Budowana jako
samodzielna posiadała swój własny niewielki system podziemny. W
pierwszym etapie nie planowano połączenia z innymi
schronami. Zbudowano za to podziemne koszary i zespół
pomieszczeń technicznych. Dziś pomimo wysadzenia obydwu
B werków
należy ona do jednych z najciekawszych grup warownych MRU.
|
 |
|
|
|
Plan GW Schill |
Pz.W.754
- obecne wejście |
Podziemna maszynownia |
Podziemne
koszary - umywalnia |
|
|
|
Konstrukcje |
Schrony grupy warownej były zróżnicowane co do wielkości
i funkcji. Pz.W.757 to główny schron GW ten
dwukondygnacyjny niezbyt duży obiekt wyposażony został w
dwie kopuły 6 strzelnicowe, M19, FW, kopułę obserwacyjną
i ckm w kazamacie
flankującej. Służył on jako blok wejściowy GW a jego
funkcją bojową była blokada ogniem ckmów drogi i
pobliskiej linni kolejowej oraz odcinka frontu aż do
Pz.W.761. Drugi ze schronów, także dwukondygnacyjny ale
znacznie mniejszy schron był blokiem bojowym bez wyjścia na
zewnątrz. Wyposażony w kopułę 6 strzelnicową, M19 i
dzwon obserwacyjny, pokrywał ogniem linię zapór flanki południowej
GW aż do Pz.W.750. Dzisiaj obydwa schrony są znacznie zniszczne, nie
zachowały się główne pancerze i częściowo tylko górne
kondygnacje. Zachowane są na szczęście obywie klatki
schodowe w szybach pod schronami oraz całe koszary
podziemne wraz z poternami. Na przedpolu GW na kanale
taktycznym 725 zbudowany został jeden z dwóch na OWB
obrotowych mostów fortecznych nr 724. Osłonę tego mostu
zapewniał mały schron jeszcze z linii Niesłysz
Obra MGuPak 755(518) uzbrojony w 1 ckm za płyta pancerną
10P7. W pobliżu znajduje się jeszcze
jeden ciekawy dwukondygnacyjny schron Pz.W.761 zbudowany
koło Kurska na przesmyku
między jeziorami i powiązany ogniowo z GW Schill, który
pomimo wysadzenia i pozbawienia pancerzy zachował dolną
niezniszczoną kondygnację. Jego wyposażenie było klasyczne
dla schronów OWB, kopuły 3 i 6 strzelnicowa, M19, FW,
kazamata obrony wejścia, dzwon obserwacyjny.
|
GW
Nethelbeck |
|
Grupa warowna
Nethelbeck to trzy schrony z których
Pz.W.746 i 748 to jednokondygnacyjne b.duże
obiekty o wymiarach ok. 30x30m. Standardowo uzbrojone
w 1ckm w kopule 3-strzelnicowej, 4ckm w dwóch kopułach 6-strzelnicowych, 1ckm za
płytą pancerną kazamaty flankującej oraz granatnik M19 (brak FW - miotacza płomieni
do obrony przeciwszturmowej). Są to obiekty bardzo
podobne do Pz.W.702 (GW Körner) jednak nie przystosowano ich do rozbudowy o kazamatę
dla armaty.
|
 |
|
 |
 |
Plan
GW Nethelbeck |
Pz.W.746
-wysadzona kopuła 3 strzelnicowa |
Pz.W.748
Blok wejściowy |
Pz.W.750
Blok wejściowy |
|
|
|
Konstrukcje |
Trzeci z obiektów, najdalej na pn.
wysunięty to dwukondygnacyjny Pz.W.750, podobny w formie do Pz.W.739 z GW Lützow,
jenak znacznie od niego większy. Posiadał uzbrojenie w kopule trzy i sześciostrzelnicowej
oraz granatnik M19 i miotacz ognia, obronę wejścia
zapewniał km w kazamacie za płytą pancerną 7P7. Obecnie
jest to jedna z najrzadziej odwiedzanych GW. Znajduje się w
terenie bardzo urozmaiconym poprzecinanym przez wąwozy w gęstym
i miejscami dzikim lesie. Najtrudniej dotrzeć do schronu
746, który znajduje się w gęstym zagajniku na szczycie
wzgórza. Dwa pozostałe
schrony do których najlepiej dojść od strony GW Schill
(pierwsza droga w lewo za GW) znajdują się w niewielkiej
odległości od siebie na wzgórzach porośniętych lasem
sosnowym. Stan zachowania schronów nie jest najlepszy,
wszystkie pozbawiono kopuł pancernych a kondygnacje bojowe
są mocno wysadzone. Najlepiej prezentuje się tu Pz.W.746
gdzie gro pomieszczeń jest dobrze zachowanych. Niestety
schron jest wykorzystywany przez bezdomnych, którzy po
swojemu potrafią zagospodarować jego wnętrza...
|
GW Körner |
|
Jadąc od strony Boryszyna
na południe widać jak gwałtownie zmienia się krajobraz teren staje się
coraz bardziej płaski z przewagą cieków wodnych naturalnych i sztucznych wykonanych w ramach prac fortyfikacyjnych w latach 30-tych oraz podmokłych łąk
i jezior. Tereny odcinka południowego planowano w razie ataku nieprzyjaciela
zalać i w ten sposób skutecznie utrudnić działania na przedpolu. W miejscu
najtrudniejszym do obrony a zarazem najłatwiejszym do ew. przełamania pozycji
przez nieprzyjaciela zbudowano ostatni, najdalej na południe
wysunięty zespół fortyfikacji odcinka centralnego OWB, silną Grupę Warowną
Körner.
|
 |
 |
 |
 |
Plan GW
Körner |
Pz.W.701
- blok wejściowy |
Pz.W.701
- kazamata |
Pz.W.702
- blok wejściowy |
|
|
|
Konstrukcje |
Składająca
się ze schronów Pz.W.701,
702, 703, 706, 708, 782 grupa warowna w 1944 roku
została rozbudowano
o umocnienia polowe, transzeje i ringstandy RS58c. Schrony tej
grupy warownej należą do bardzo ciekawych konstrukcji, każdy z nich jest inny,
przeznaczonych do wypełniania różnych zadań. W drugim etapie budowy,
planowano rozbudować je o kazamaty i(lub) wieże obrotowe z armatami. Pomimo że wszystkie schrony zostały wysadzone w latach 40-tych lub
50-tych dla odzyskania stali z
kopuł pancernych są dosyć dobrze zachowane, nie zniszczono ich całkowicie jak
to miało miejsce w innych takich przypadkach.
Przeglą schronów tej GW warto zacząć od podobnych do siebie
obiektów 701 i 702. Podobnych chociaż różniących się
szczegółami tak w rozplanowaniu pomieszczeń jak i w
uzbrojeniu. Pz.W.702 to w miarę standardowy duży
jednokondygnacyjny schron bojowy z klasycznym uzbrojeniem w
kopułach 3 i 2x6 strzelnicowych kazamacie obrony wejścia,
kopule moździerza M19 i FW oraz wyposażony w kopułe
obserwacyjną. W pobliżu znajduje się broniony przez niego jaz
712. Schemat schronu podobny do innych obiektów np 746 i
748 z GW Nethelbeck. W tym jednak wypadku schron miał być
rozbudowany o kazamatę dla armaty p.panc. Pz.W.701 w rzucie
niby taki sam różni się od poprzednika chociażby tym że w
miejscu kopuły M19 umieszczono 6 strzelnicową i wyjście
techniczne do przyszłej kazamaty armatniej a drugą z kopuł 6
strzelnicowych zastąpiono moździerzem M19 dodając kazamatę
flankującą z płytą 7P7 poza standardową kazamatą obrony
wejścia. |
 |
 |
 |
|
Pz,W. - 708 płyta 6P7 |
Pz.W.782 - blok wejściowy |
Zniszczony Pz.W.706 |
|
|
|
|
Konstrukcje |
Trzeci ze schronów Pz.W.703 zbudowany na niewielkim wzgórzu był
dwu kondygnacyjny i miał być rozbudowany o schron dla wieży
obrotowej armaty p.panc. Podobny tego typu obiekt, różniący
się nieznacznie wielkością, rozplanowaniem pomieszczeń i
pancerzami zbudowano przy szosie Miedzyrzecz-Sulęcin.
Wyposażony był w kopuły 6 strzelnicowe, M19, FW,
kop.obserwacyjną i kazamatę obrony wejścia. Jak wszystkie
schrony GW pozbawiony został pancerzy ale tylko nieznacznie
zniszczony. Pozostałe pobliskie schrony także nie oparły
się działaniu ekip złomiarzy z lat 50-tych. Wszystkie one
zostały w mniejszym lub większym stoponiu wysadzone i
pozbawione pancerzy. Uzbrojenie ich było standardowe czyli
rozmieszczone w jednej kopule 3 strzelnicowej jednej lub dwóch 6 strzelnicowych,
kopule moździerza M19, FW i kazamacie obrony wejścia.
Dwukondygnacyjny Pz.W.708 przystosowany został do
rozbudowy o schron dla armaty p.panc. a Pz.W.782 zamiast
drugiej kopuły 6 strzelnicowej miał kazamatę
pancerną 4P7 dla ckm. W pobliżu schronów znajdują się
relikty rowów p.panc. okopów i kanałów taktycznych z
jazami. W Pz.W.708 zachowała się jedyna na OWB płyta
pancerta typu 6P7 o grubości 200
mm. |
|
|
|
|
Odcinek centralny - schrony zbudowane i będące
w budowie do 1939
roku
|
|
|
|
Typ |
Nr |
Uzbrojenie główne |
Lokaliz. |
Linia |
Pz.W. |
761 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW |
Kursko |
OWB |
Pz.W. |
757 |
2XMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GW Schill
|
OWB
|
Pz.W. |
754 |
2xMG34, M19
|
GW Schill
|
OWB
|
MGuP |
755 |
1xMG08(K), 1xPak 35/36
|
GW Schill
|
N-O(518)
|
Pz.W. |
750 |
1xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GW Nethel.
|
OWB
|
Pz.W. |
748 |
1xMG08, 2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19
|
GW Nethel.
|
OWB
|
Pz.W. |
746 |
1xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GW Nethel.
|
OWB
|
Pz.W. |
745* |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
szosa
|
OWB
|
MGuP |
743* |
1xMG08(K), 1xPak 35/36
|
szosa
|
N-O(517)
|
Pz.W. |
741 |
1xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW, (projekt PakT) |
GWLützow
|
OWB
|
Pz.W. |
739 |
1xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW |
GWLützow
|
OWB |
Pz.W. |
736 |
1xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GWLützow
|
OWB |
Pz.W. |
733 |
2xMG34, 1xMG08(KF)
|
GWLützow
|
OWB |
Pz.W. |
732 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GWLützow
|
OWB |
Pz.W. |
730 |
2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GWLützow
|
OWB |
Pz.W. |
728 |
2xMG34, 1xMG08(KF)
|
KęszycaL.
|
OWB |
Pz.W. |
727 |
2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GW Yorck
|
OWB |
Pz.W.
|
726
|
2xMG34 (blok bojowy)
|
GW Yorck
|
OWB
|
Pz.W. |
724 |
2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GW Yorck
|
OWB |
Pz.W. |
722 |
2xMG34 (blok bojowy)
|
GW Yorck
|
OWB |
A |
8 |
brak danych ?? (W budowie 2 obiekty) |
GW Yorck
|
OWB |
Pz.W. |
721 |
2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GW Yorck
|
OWB
|
Pz.W |
720 |
2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GW Gneis.
|
OWB
|
Pz.W |
719 |
2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GW Gneis.
|
OWB
|
Pz.W. |
773 |
2xMG34, 2xMG34, 1xMG34(K), 1xMG08(KF)
|
Wysoka
|
OWB
|
Pz.W. |
772 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG34(K), 1xMG08(KF), M19
|
Wysoka
|
OWB
|
|
A64 |
1xMG34, 1xPakK(??), Blok wjazdowy - A64, w budowie
|
Wysoka
|
OWB
|
Pz.W. |
775 |
1xMG08, 2xMG34,
1xPak 35/36 |
Wysoka
|
N-O(516) |
Pz.W |
717 |
2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW |
GWScharn.
|
OWB |
Pz.W |
716 |
2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW, (blok bojowy) |
GWScharn.
|
OWB |
Pz.W. |
716a |
2xMG34, 1xMG08(KF) |
GWScharn.
|
OWB |
Pz.W. |
783 |
2xMG34, 1xMG08(KF) |
GW Friese.
|
OWB
|
Pz.W. |
766 |
2xMG34, 1x MG08(KF), (Blok wejściowy piechoty - A66)
|
GW Jahn
|
OWB |
Pz.W. |
715 |
2xMG34, 1xMG08(KF), FW
|
GW Jahn
|
OWB |
Pz.W. |
714 |
1xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW
|
GW Jahn
|
OWB |
Pz.W. |
713 |
1xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW |
GW Jahn
|
OWB |
Pz.W. |
712 |
2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW, (projekt PakT) |
GW Jahn
|
OWB |
Pz.W. |
Nord |
2xMG34, 2xMG34, M19, FW (W budowie) |
GW Jahn
|
OWB
|
Pz.T. |
2 |
1x15cm HT, 1xMG34 (W budowie) |
GW Jahn
|
OWB |
Pz.T. |
3 |
1x15cm HT, 1xMG34 (W budowie) |
GW Jahn
|
OWB |
Pz.W. |
778 |
1XMG08, 1xMG08(KF),
1xPak 35/36 |
Boryszyn
|
N-O(515) |
Pz.W. |
780 |
1xMG08, 1xMG08(KF) |
Staropole
|
N-O(514) |
MGuP |
780 |
1xMG08(K), 1xMG08(K), 1xPak 35/36 (?) |
Staropole
|
N-O(514) |
Pz.W. |
782 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(KF), 1xMG08(KF), M19 |
GW Körner
|
OWB |
Pz.W. |
701 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(KF), 1xMG08(KF), M19, (projekt Pak K) |
GW Körner
|
OWB |
MGuP |
702 |
1xMG08, 2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19 (projekt Pak K) |
GW Körner
|
OWB |
Pz.W |
703 |
2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW, (projekt Pak T) |
GW Körner
|
OWB |
Pz.W. |
706 |
1xMG08, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW |
GW Körner
|
OWB |
Pz.W. |
708 |
1xMG08, 2xMG34, 2xMG34, 1xMG08(KF), M19, FW, (projekt Pak K)
|
GW Körner
|
OWB
|
|
|
|
|
|
|
|
Razem - 43 schrony wykończone, 6 - w budowie***
|
|
|
|
|
W projekcie - ponad 100 schronów
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
MG - schron dla km, Pz.W.
- schron odporność B, Pz.T. -schron artylerii wieżowej, Pz.B.
- bateria pancerna, PAK - kazamata dla armaty p.panc, P
- schron dla armaty p.panc, MGuP - schron dla km i armaty
p.panc., KF - kazamata flankująca i obrony wejścia, K -
kazamata, PakT
- armata w wieży obrotowej, PakK - armata w kazamacie, Pak
35/36 - armata polowa, MG08
- ckm, MG34 - ckm, M19 - granatnik, FW -
miotacz ognia |
N-O - Niesłysz Obra,
(XXX) - nr schronu wg numeracji Niesłysz Obra, OWB -
Festungsfront, |
* - numeracja schronów wg Miniewicza i Perzyka
"Międzyrzecki Rejon Umocniomy" |
** - granice GW wg Miniewicza i Perzyka
"Międzyrzecki Rejon Umocniomy" |
*** - budowa
rozpoczęta w częściach naziemnych |
**** - autor Robert Słomian
robertsl@go2.pl |
|
| |
|